Op 15 november bespreekt de Tweede Kamercommissie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking de nieuwe Nederlandse modeltekst voor bilaterale investeringsverdragen. Brief Vrijschrift aan de voorzitter van de commissie:
Geachte heer De Roon,
We schrijven u om onze zorgen uit te spreken over de nieuwe modeltekst voor bilaterale investeringsverdragen. De modeltekst consolideert fundamentele gebreken en geeft de Verenigde Staten grote invloed.
De bescherming van buitenlandse investeerders in huidige investeringsverdragen is uit de hand gelopen door supranationale rechten voor multinationals om staten aan te klagen, het ontbreken van institutionele waarborgen voor de onafhankelijkheid, en het ontbreken van democratische invloed op de ontwikkeling van de betrokken rechten. De nieuwe modeltekst consolideert deze fundamentele gebreken.
Minister Ploumen heeft destijds publiekelijk verklaard dat ISDS (investor-to-state dispute settlement, het geschillenbeslechtingsmechanisme) dood en begraven is. Uit de nieuwe tekst blijkt echter dat ISDS springlevend is.
De opmerkelijkste verandering geeft de Verenigde Staten een nog grotere invloed op het meest gebruikte arbitrageplatform. De president van de Wereldbank is altijd een Amerikaans staatsburger geweest. Deze president is ex officio voorzitter van de administratieve raad van het International Centre for Settlement of Investment Disputes (ICSID), benoemt alle drie de arbiters in annuleringszaken (het enige ICSID beroep) en kandideert de Secretaris Generaal van ICSID. Volgens de modeltekst zal deze Secretaris Generaal daarnaast alle drie de arbiters in eerste aanleg gaan benoemen. Dit versterkt de Amerikaanse invloed. Amerikaanse bedrijven en de klimaatveranderingsontkenner in het Witte Huis kunnen tevreden zijn.
De modeltekst geeft tevens Nederland een nog grotere invloed op de Permanent Court of Arbitration (PCA) (die geen rechtbank is). Statutair vastgelegd is de Nederlandse minister van buitenlandse zaken president van de PCA raad. Een ervaren Nederlandse diplomaat is altijd Secretaris Generaal van de PCA geweest. Deze Secretaris Generaal zal volgens de modeltekst alle drie de arbiters in PCA arbitragezaken gaan benoemen. Dit versterkt de Nederlandse invloed. Toch zal dit Nederland niet beschermen, omdat investeerders het arbitrageplatform mogen kiezen. Nederland en derde landen doen er goed aan de tekst niet te accepteren.
In onze bijdrage aan de consultatie merkten wij tevens op dat onder de modeltekst investeringsarbiters overeenstemming met het WTO TRIPS verdrag kunnen beoordelen, en daarmee dit verdrag kunnen interpreteren, terwijl de WTO een eigen geschillenbeslechtingsmechanisme heeft. Dit is ongewenst. Daarnaast heeft de regering geen gebruik gemaakt van een door de Europese Commissie vastgestelde bescherming voor persoonsgegevens in investeringsverdragen. We merken verder op dat de tekst niet voldoet aan het SER advies.
De modeltekst consolideert fundamentele gebreken. Gezien de staat van democratie, burgerrechten en milieu in de wereld, achten wij het versterken van de democratie en het vermogen om crises te bestrijden noodzakelijk en urgent. De modeltekst is een onverantwoordelijke stap in de verkeerde richting.
Hoogachtend,
namens Vrijschrift,
Ante Wessels
